9min.

20.11.2024
W czym może pomóc technologia? Dane w procesie raportowania zrównoważonego rozwoju według ESRS
Innowacje w zbieraniu danych, technologia w ESG – nowa era dla biznesu
Dane i technologia od lat stanowią fundament rozwoju zarówno dla biznesu, jak i społeczeństwa. Z kolei ESG – skrót, który zyskał popularność w ostatnich latach, choć znany ekspertom od ponad dekady – wyraźnie zmienia reguły gry w świecie biznesu.
Firma CSRinfo, specjalizująca się w edukacji i doradztwie, wspólnie z Polskim Stowarzyszeniem ESG, zaprezentowała właśnie pierwszy w Polsce „Ranking narzędzi ESG„. To przełomowe zestawienie oferuje cenne wsparcie dla firm, które chcą skutecznie wdrażać i raportować ESG w swojej działalności.
Raportowanie ESG w Polsce, gdzie jesteśmy?
W momencie publikowania tego tekstu, transformację polskich przedsiębiorstw w kierunku zrównoważonego rozwoju można określić jednym słowem: „skomplikowana”. Polska nadal nie implementowała, choć termin na to minął w lipcu, dyrektywy CSRD. Projekt nowelizacji Ustawy o rachunkowości co prawda dotarł już od Parlamentu, ale czekamy, aż stanie się obowiązującym prawem. Na mocy samej CSRD największe przedsiębiorstwa będą musiały zaraportować dane o zrównoważonym rozwoju w oparciu o wytyczne standardu ESRS już do końca pierwszego kwartału 2025 roku (za rok 2024).
Standard ESRS jest dla przedsiębiorstw zupełnie nowy i pełen wyzwań, nawet jeśli raportowały one do tej pory wg innych standardów raportowania ESG takich jak GRI Standards. ESRS jest regulacją obszerną, trudną, a część jej zapisów jest niejednoznaczna w interpretacji. Te wszystkie czynniki sprawiają, że jest to duże wyzwanie dla wszystkich firm.
Nowe regulacje nakładają równocześnie zupełnie nowe obowiązki na ponad 3,5 tyś. firm, które do tej pory nie raportowały swoich działań w obszarze zrównoważonego rozwoju. Większość z nich swoje pierwsze oświadczenia będzie musiało złożyć już w 2025 roku! Badanie przeprowadzone przez MRiT wśród MŚP w 2023 nie pozostawia żadnych złudzeń – wiedza o ESG i nowych obowiązkach jest wśród tych firm znikoma. Co w istotny sposób wpłynie na jakość publikowanych przez te nie swoich pierwszych raportów.
Dlatego tempo wdrażania regulacji, jak również niepewność z tym związana, to wyzwanie nie tylko największych jednostek, które już mają doświadczenie w tym obszarze. Dodać należy jeszcze to, że oświadczenia będą musiały przejść obowiązkową atestację co łączy się zarówno z kolejnym kosztem dla firmy jak i koniecznością zaangażowania biegłego rewidenta. Przy czym również dla biegłych regulacje są nowe i biegli, tak jak cały rynek, też się ich uczą. Natomiast niezłożenie lub złożenie wadliwego oświadczenia będzie się łączyło z ponoszeniem odpowiedzialności przez kierownika jednostki (czyli zarząd). Last but not least, z całą tą sytuacją muszą się zmierzyć ludzie w organizacji i tu pojawia się kolejny problem.
Gdzie szukać Lidera/ki ESG?
To prawdopodobnie często zadawane pytanie w działach HR firm, które już dowiedziały się z jak wielkim wyzwaniem – czyli wdrożeniem nowego systemu raportowania w organizacji – przyjdzie im się zmierzyć. Liderów/ek ESG po prostu brakuje i choć ILO (Międzynarodowa Organizacja Pracy) szacuje, że do 2030 roku rynek wygeneruje nawet 20 mln. nowych miejsc pracy związanych z zieloną transformacją w tej chwili odczuwamy dotkliwy brak osób z takimi kompetencjami (popularnie nazywanymi zielonymi kompetencjami) na rynku pracy.
Zatem firmy, które właśnie dowiadują się o nowych regulacjach i ciążących na nich obowiązkach, w tym obowiązkowej atestacji, będzie jeszcze brakować osób które mogą zająć się zarządzaniem obszarem ESG. Trudno w tych warunkach upatrywać w zrównoważonym rozwoju szansy biznesowej i nowych możliwości, raczej widzi się problem i to trudny do rozwiązania, bo nie ma na to czasu, brakuje pewności co do kształtu finalnej regulacji prawnej, działania te łączą się z kosztem którego wiele firm nie przewidziało w dodatku nie ma „do tego” ludzi. I to jest chyba największe wyzwanie bowiem na tym etapie, na którym jesteśmy właśnie dobry Lider/ką ESG jest ważnym gwarantem odpowiedniego wdrożenia nowych regulacji w organizacjach.
ESG gdzie jest wartość dla biznesu?
Nie można zapominać również o tym, że w poprzednim reżimie regulacyjnym zrównoważony rozwój był definiowany jako działalność pozafinansowa, a obowiązkami objęta była jedynie grupa największych podmiotów na rynku. Działania pozafinansowe
z góry były, niestety, definiowane jako te nieistotne i obciążające kosztowo dla biznesu.
Niestety to przekonanie nadal pokutuje, co nie wspiera podejścia do zarządzania tym tematem w odniesieniu do nowych regulacji. Szansę biznesową i potencjał nadal widzą największe i te najbardziej świadome firmy na rynku.
A przecież transformacja gospodarki na zrównoważony rozwój i obowiązkowy proces raportowania to szansa na szukanie nowych możliwości rozwoju firmy oraz nowych źródeł finansowania.
Niefinansowe, czyli jakie?
Biznes opiera się na konkretnych danych – nie bez powodu mówi się, że obecnie „data is the new oil” (C. Humby, 2006). Kto ma dane, ten ma wiedzę, a kto ma wiedzę i wie, jak jej użyć, ten wyprzedza swoją konkurencję i odnosi sukces na rynku. Dane ESG to z filar całego procesu raportowania, jak również planowania oraz egzekucji działań w ramach przyjętych strategii zrównoważonego rozwoju.
Jednak tutaj pojawia się kolejny problem. Do tej pory dane dotyczące zrównoważonego rozwoju był klasyfikowane jako dane niefinansowe, a organizacje często nie przykładały do nich tak wielkiej wagi jak do danych finansowych. Co więcej nie zawsze wiedziały, gdzie ich szukać i jak je interpretować. Z dużą szkodą dla organizacji, ponieważ to dane, z których można czerpać użyteczną wiedzę.
Z Raportu Komisji Europejskiej oceniającego jakość zbieranych danych o zrównoważonym rozwoju wynika, że aż 84% dotychczas zbieranych danych było nieporównywalnych, a aż 74% z nich uznano za niewiarygodne. Obecnie, dzięki wprowadzeniu dyrektywy CSRD, wiele się zmieni.
Zmierzające się z wymaganiami ESRS przedsiębiorstwa w raportach ESG będą prezentować dane, zarówno ilościowe jak i jakościowe. Co więcej te dane pochodzą z wielu obszarów organizacji oraz są różnej jakości, są nieadekwatne, trudne w interpretacji co możne podważać ich wiarygodność.
Nowe regulacje skutkują zwiększeniem ilości zbieranych danych nie tylko w wewnątrz organizacji, ale również wśród dostawców firm. Dla tych ostatnich regulacje również są nowe. Rozwiązaniem, które można rozważyć, żeby usprawnić proces jest wykorzystanie narzędzia dedykowanego dla procesów ESG. I tutaj pojawia się ważne pytanie jakie narzędzie wybrać i czy proces raportowania da się zdigitalizować?
Pierwszy Ranking Narzędzi Raportowania ESG, co z niego wynika?
Celem rankingu było udostępnienie wszystkim zainteresowanym stronom: raportującym firmom, doradcom, audytorom, zestawienia narzędzi raportowania ESG, które mogą ich wesprzeć w procesach digitalizacji raportowania ESG i podnieść jego jakość.
„W CSRinfo zajmujemy się raportowaniem zrównoważonego rozwoju od początku działania firmy, tj. 2007 roku. Nasz zespół towarzyszy raportującym na co dzień i widzę palącą potrzebę wprowadzenia rozwiązań cyfrowych dla raportowania, w szczególności dot. gromadzenia i przepływu danych ESG. Dlatego by pomóc raportującym i wesprzeć naszą społeczność podjęliśmy prace nad pierwszym w Polsce (i prawdopodobnie Europie) rankingiem narzędzi służących raportowaniu zrównoważonego rozwoju”. – Liliana Anam, CEO CSRinfo, organizatora rankingu.
Zapraszamy do zapoznania się z wnioskami wynikającymi z Pierwszej edycji naszego rankingu. Zestawienie zawiera przetestowane narzędzia, zestaw funkcjonalności, na które należy zwrócić uwagę oraz wyniki oceny.
SPRAWDŹ RANKING
Czy AI zrobi za mnie raport?
Narzędzia Raportowania ESG na razie nie rozwiążą wszystkich problemów związanych z procesem raportowania, ponieważ nadal jesteśmy na etapie zrozumienia regulacji i wdrożenia pierwszych projektów odpowiadających wymaganiom nowego standardu.
Natomiast mogą ten proces znacząco ułatwić i uporządkować. Niemniej potrzeba czasu na to, żeby dostępne rozwiązania mogły w znaczący sposób zastąpić zadania jakie teraz wykonują Liderzy/ki ESG w organizacjach oraz zewnętrzni doradcy.
Każda użyteczna technologia jest oparta na wiedzy i doświadczeniu, a w procesach ESG dopasowanych do nowych regulacji dopiero tą wiedzę zdobywamy. Warto dodać, że równie istotna jest skala i tutaj ponownie należy podkreślić, że nadal możemy mówić o niewielkiej liczbie firm, które przeszły cały proces po raz pierwszy, więc nasza wiedza jest po prostu znikoma. Ze strony Zarządu oraz osób w firmach zaangażowanych w działania ESG konieczne jest zrozumienie jego sensu i poziomu skomplikowania, a nie uleganie złudzeniu, że AI poradzi sobie z tym wyzwaniem.
Narzędzia Raportowania ESG, a codzienność Lidera/ki ESG.
Standardy ESRS są wyzwaniem dla wszystkich firm – wybraliśmy dwa obszary, z którymi każda raportująca firma będzie musiała się zmierzyć. Nie tylko przygotowując raport, ale również w sytuacji, w której zdecyduje się na wybór narzędzia usprawniającego cały proces. Audytor z całą pewnością zada każdej firmie dwa pytania: jak policzono dany wskaźnik oraz dlaczego dany obszar jest lub nie jest istotny.
Metodyka. Nie bez powodu jak wspomniano wyżej Komisja Europejska zwracała uwagę na jakość i wiarygodność danych. Do tej pory wiele firm raportowało dane nie ujawniając lub nie stosując adekwatnych do procesu metodyk. Wybierając narzędzie koniecznie sprawdź czy w odniesieniu do danych liczbowych narzędzie daje możliwość dokładnego udokumentowania jak liczone są dane wskaźniki. Dobrym przykładem są dane z obszarów społecznych. Ujawniając skalę rotacji pracowników powinniśmy dokładnie określić, jak ją policzyliśmy, to samo dotyczy również szkoleń.
Ocena podwójnej istotności. To etap, przez który przejść musi każda firma, jest on kluczowy dla całego procesu i poza wypełnieniem obowiązku, może znacząco podnieść świadomość wiedzy o firmie. Wybierając narzędzie do raportowania ESG – pamiętajmy o jednym – narzędzie nie zrobi za nas oceny podwójnej istotności. Może nam pomóc, wesprzeć proces opisu oceny, ale nie przeprowadzi „samo” jakościowego procesu. Pamiętajmy o tym, że ESRS 1 AR16 to nie tylko liczby to proces, w którym dokładnie opisujemy istotność danego tematu dla organizacji.
Od czego rozpocząć przygotowania do procesu?
Proces przygotowania się do procesu raportowania ESG należy zacząć od jak najlepszego zrozumienia czym ten proces jest – tutaj warto skorzystać z wiedzy oraz doświadczenia Doradców ESG, którzy już uczestniczyli w procesach opartych o nowe zasady, poznać standardy i jeśli to możliwe przeszkolić zespół raportując.
Należy jednak podkreślić to, że na razie dopiero kilka firm opublikowało pierwsze raporty oparte na ESRS. Na większą liczbę raportów będziemy musieli jeszcze poczekać do końca pierwszego kwartału 2025 roku, kiedy pojawią się nowe raporty spółek notowanych na GPW.
W obecnej sytuacji nie możemy ominąć etapu budowania świadomości o zrównoważonym rozwoju w organizacji. Solidna wiedza w tym obszarze pomoże lepiej zaangażować Zespół oraz wykorzystać potencjał gromadzonych i raportowanych danych.