Strategia dekarbonizacji przedsiębiorstwa w pytaniach i odpowiedziach

Wszystko co musisz wiedzieć, aby rozpocząć pracę nad kompleksową strategią w swojej organizacji

Dekarbonizacja – czym jest i dlaczego warto się nią zająć?

Dekarbonizacja to nic innego jak stopniowe ograniczanie emisji gazów cieplarnianych (GHG), które trafiają do atmosfery w wyniku działalności człowieka – od produkcji energii, po transport, budownictwo i produkcję przemysłową. To nie tylko dotyczy redukcji emisji, ale też zwiększenia zdolności (i rozwój technologii) pochłaniania CO2. Dla firm oznacza to konieczność przeprojektowania sposobu działania na niskoemisyjny – od produkcji, przez logistykę, aż po dostawy.

Według raportu IPCC z 2023 roku, by zatrzymać wzrost temperatury na poziomie 1,5°C, świat musi ograniczyć emisje o 43% do 2030 roku, a do roku 2050 osiągnąć zerowy poziom netto. To ogromne wyzwanie – i choć często mówi się o działaniach rządów, to bez udziału biznesu ta zmiana jest po prostu niemożliwa.

Co napędza zmiany? Motywacje i strategiczne trendy

Presja na firmy rośnie z każdej strony:

1. Regulacje związane z klimatem – Pakiet Fit for 55 czy CBAM obligują firmy w UE do mierzenia i ograniczenia emisji GHG. Importerzy sprowadzający towary spoza UE muszą dodatkowo rozliczać emisje w łańcuchu dostaw, co rewolucjonizuje handel globalny.
2. Inwestorzy coraz częściej oceniają firmy przez pryzmat wskaźników ESG i oczekują informacji nt. zarządzania emisjami gazów i kwestiami związanymi z klimatem.
3. Klienci stają się coraz bardziej świadomi, a co za tym idzie chętniej wybierają marki, które są uczciwe klimatycznie. Aż 75% Europejczyków deklaruje, że środowisko wpływa na ich decyzje zakupowe (badanie Eurobarometr, 2023).

Według globalnego badania Verdantix z 2024 roku – wśród 353 decydentów z 38 krajów, najczęściej wskazywaną motywacją do podejmowania działań na rzecz klimatu były właśnie rosnące wymagania regulacyjne, presja inwestorów i potrzeba wyróżnienia się na tle konkurencji. Co więcej, Optera Climate Trends w badaniu z tego samego roku dodaje, że aż 76% dużych firm postrzega działania klimatyczne jako ważny element budowania marki i przewagi rynkowej. Potwierdza to też PwC – liczba firm raportujących emisje przez CDP wzrosła dziewięciokrotnie w pięć lat. Co ciekawe, coraz częściej są to także mniejsze firmy.

Net Zero, carbon neutral, climate positive – jaka różnica?

Coraz więcej firm mówi w głośno o swoich celach klimatycznych – najczęściej słyszymy hasła takie jak „neutralność klimatyczna” czy „Net Zero”. Choć brzmią podobnie, różnice między nimi są istotne i warto je znać.

• Neutralność klimatyczna – to nic innego jak równoważenie emisji (np. poprzez zakup certyfikowanych offsetów) bez obowiązku ich rzeczywistej redukcji.
• Net Zero idzie o krok dalej – zgodnie z definicją IPCC, oznacza osiągnięcie realnych redukcji emisji gazów cieplarnianych we wszystkich zakresach, a kompensacje powinny być minimalne i stosowane jedynie w uzasadnionych przypadkach.
• Climate positive to jeszcze wyższy poziom – w takim podejściu firma nie tylko nie szkodzi, ale i pomaga zmniejszać emisje na poziomie globalnym poprzez pochłanianie większej ilości CO2, niż to, ile sama emituje.

Jakie podejście jest możliwe w mojej firmie? Jak przygotować strategię dekarbonizacji? Długoterminowa strategia

Krok 1.: Poznaj swój ślad węglowy

Zanim podejmie się jakiekolwiek działania, trzeba poznać stan wyjściowy. Rzetelna inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych to absolutna podstawa. W tym celu wyróżnia się trzy kategorie:

• Zakres 1 – emisje bezpośrednie (np. pochodzące ze spalania paliw w firmowych pojazdach czy kotłowniach),
• Zakres 2 – emisje pośrednie związane z zakupem energii elektrycznej czy ciepła.
• Zakres 3 – wszystkie inne emisje – m.in. te związane z pozyskaniem surowców, transportem, przetwórstwem, utylizacją odpadów, użytkowaniem produktów i świadczeniem usług – zwykle to właśnie tu kryje się największa część emisji.

Obecnie tylko 69% firm raportuje zakresy 1 i 2, a jedynie 47% zajmuje się zakresem 3 (MSCI, 2024). Najlepsze praktyki wymagają podejścia całościowego, jednak w przypadku firm, które do tej pory nie przeprowadzały analizy śladu węglowego, z pewnością łatwiejsze będzie podejście zorientowane w pierwszej kolejności na zakresy 1 i 2, a dopiero później na zakres 3. Warto korzystać z narzędzi takich jak GHG Protocol, czy ogólnodostępne darmowe kalkulatory emisji dwutlenku węgla.

Krok 2.: Ustal ambitne, ale realistyczne cele klimatyczne

Mierzalne, konkretne i osadzone w czasie – takie powinny być dobre cele klimatyczne. Przykład: Redukcja emisji o 42% do 2030 roku, zgodnie ze scenariuszem ograniczenia ocieplenia do 1,5°C. Takie podejście rekomenduje inicjatywa Science Based Targets (SBTi) – globalnie uznana metodologia, która pozwala działać zgodnie z aktualną wiedzą naukową i celami Porozumienia paryskiego.

Metodologia SBTi umożliwia wyznaczenie zarówno celów krótko– (w perspektywie 5–10 lat), jak i długoterminowych celów dekarbonizacji (odnoszących się do roku 2050 lub lat wcześniejszych). Co istotne – SBTi stworzyło osobne wytyczne dla dużych firm i MŚP (<500 pracowników), uwzględniając specyfikę i możliwości każdej z tych grup. Takie podejście znacznie ułatwia podejmowanie działań na rzecz celów redukcji emisji, niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa i stopnia dotychczasowego zaangażowania.

Wszystkie materiały udostępnione przez SBTi, w tym wytyczne sektorowe, znajdziesz na stronie internetowej w zakładce „Standards and guidance”.

Krok 3.: Opracuj plan działań, wyznacz priorytety

Wyznaczenie celów to jedno – teraz czas na konkretne działania, aby umożliwić ich realizacje i opracowanie strategii dekarbonizacji. Główne działania redukcyjne to:

• poprawa efektywności energetycznej, poprzez wprowadzenie audytów, wymianę maszyn, optymalizację zużycia energii;
• zmiany w miksie energetycznym: instalacja odnawialnych źródeł energii (OZE) i tzw. umów PPA;
• zmiany w procesach produkcyjnych – w zależności od branży i prowadzonej działalności mogą to być np. wprowadzenie zielonej stali czy zastąpienie zwykłego cementu cementem niskoemisyjnym),
• inwestycje w elektromobilność (szczególnie w branży logistycznej);
• zarządzanie łańcuchem wartości – podejmowanie dialogu z dostawcami, dobór partnerów na podstawie kryteriów środowiskowych.

Na tym etapie warto rozpisać szczegółowy action plan wraz z wyznaczeniem terminów i przypisaniem odpowiedzialności za realizację poszczególnych zadań. W innym przypadku zarządzanie tym obszarem może okazać się karkołomne, a tempo prac dużo wolniejsze niż początkowo zakładano.

Krok 4.: Zintegruj zarządzanie klimatem ze strategią biznesową – wdrażanie strategii dekarbonizacji przedsiębiorstwa

Należy pamiętać, że wysiłki na rzecz redukcji śladu węglowego nie mogą być traktowane jako odrębny projekt, a jako integralna część strategii firmy – od planowania inwestycji, przez operacje, aż po decyzje zakupowe. Coraz więcej firm stosuje np. wewnętrzną cenę emisji CO₂, aby lepiej zarządzać ryzykiem i kosztami. Liczy się też rachunek ekonomiczny – warto dokładnie przeanalizować planowane inwestycje (CAPEX) i wynikające z nich w przyszłości możliwe oszczędności w codziennym funkcjonowaniu (OPEX). Tylko takie podejście umożliwi realizację założonych celów przy jednoczesnym rozwoju i zapewnieniu opłacalności biznesu.

Krok 5.: Monitoruj postępy i raportuj emisje

Strategia dekarbonizacji przedsiębiorstwa jest skuteczna tylko wtedy, gdy jesteśmy w stanie ją monitorować, obserwować postępy i wyciągać wnioski. Bez tego nawet najlepszy plan może się rozmyć.

W związku z tym, planując cele i działania na wcześniejszych etapach prac, należy każdorazowo zastanowić się, czy i w jaki sposób będziemy w stanie zmierzyć ich efekty i postępy w przyszłości. Pomocne z pewnością będzie:

• opracowanie jasnych zasad monitoringu strategii jeszcze zanim zostanie ona wdrożona w organizacji,
• wyznaczenie konkretnych wskaźników, tzw. KPI – np. wskaźniki dot. emisji przeliczonych na jednostkę produktu – tCO₂e na sztukę, tonę czy usługę,
• wsparcie nowoczesnych narzędzi analitycznych i dashboardów – na bieżąco pokazują, postępy i obszary wymagające korekty,
• wdrożenie regularnych audytów wewnętrznych – pozwalają wychwycić błędy i utrzymać założony kierunek.

Warto komunikować postępy w realizacji strategii interesariuszom, korzystając z uznanych standardów raportowania, takich jak CDP czy ESRS. Należy jednak pamiętać, że raportowanie nie powinno być celem samym w sobie, a jedynie „produktem ubocznym” starań.

Z rozmów z klientami wiemy, że temat śladu węglowego wydaje się trudny i przytłaczający. Sprawdź webinar Zarządzanie ryzykiem klimatycznym.

A co z kompensacją? Tak, ale z głową.

Offsety – czyli działania kompensacyjne takie jak sadzenie lasów czy projekty wychwytu CO₂ z atmosfery – mają sens tylko wtedy, gdy realnie zredukowano wcześniej emisje i jednostka nie ma już możliwości głębszej redukcji. To nie jest droga na skróty. Niestety, według Corporate Climate Responsibility Monitor (2024), zbyt wiele firm używa ich jako zasłony dymnej – zamiast wprowadzania zmian w swojej działalności.

Należy także pamiętać, że offset offsetowi nie równy. Tylko transparentne, certyfikowane offsety (takie jak np. Gold Standard, Verified Carbon Standard (VCS)) mają wartość. Przed podjęciem decyzji dot. wyboru projektu kompensacyjnego warto przeprowadzić kompleksowy research i porównać dostępne na rynku opcje. Im bardziej lokalny projekt, tym lepiej – zwiększa to szanse na rzetelną weryfikowalność jego efektów. Dobrą praktyką w tym zakresie jest także konsultacja z przedstawicielem środowiska naukowego, który może doradzić najbardziej efektywne rozwiązanie.

Co zyskuje biznes na dekarbonizacji?

Na szczęście dekarbonizacja to nie tylko koszt – to też realna szansa. Przede wszystkim: oszczędności. Mniejsze zużycie energii oznacza niższe koszty operacyjne. Ale to dopiero początek.

Firmy, które posiadają strategię zrównoważonego rozwoju i działają odpowiedzialnie klimatycznie, zyskują na reputacji. Dla wielu klientów i inwestorów to dziś ważny argument. Rośnie także liczba instytucji finansowych, które wolą współpracować z firmami o niskim śladzie węglowym i udzielają im finansowania na bardziej preferencyjnych warunkach.

Dekarbonizacja to również sposób na lepsze zarządzanie ryzykiem, w tym regulacyjnym – firmy przygotowane na zmiany prawne unikają nagłych i kosztownych korekt i potencjalnych sankcji.

A jeśli nic nie zrobimy?

Ignorowanie potrzeby działań na rzecz klimatu może się bardzo źle skończyć – zarówno na poziomie globalnym, jak i w skali przedsiębiorstwa, gdzie może prowadzić do:

1. Utraty konkurencyjności – brak działań oznacza ryzyko wykluczenia z łańcucha dostaw partnerów, którzy stawiają na zrównoważony rozwój.
2. Ryzyka reputacyjnego – brak zaangażowania klimatycznego może zniechęcać zarówno klientów, jak i pracowników oraz negatywnie wpłynąć na wizerunek firmy.
3. Trudności w pozyskiwaniu zielonego finansowania – inwestorzy coraz częściej zwracają uwagę na wskaźniki ESG, przekierowując kapitał w stronę tych podmiotów, które uwzględniają kwestie ESG w zarządzaniu organizacją.
4. Wzrostu kosztów operacyjnych – od opłat za emisje, po konieczność dostosowania się do nowych przepisów.

Nie możemy zapominać także o najpoważniejszym globalnym ryzyku w perspektywie najbliższej dekady wg raportu World Economic Forum (2024), jakim jest wzrost liczby i intensywności ekstremalnych zjawisk pogodowych, wzmaganych przez wzrost temperatur. Powodują one roczne straty liczone w setkach miliardów dolarów. Zmiana klimatu nie jest więc abstrakcyjnym zagrożeniem, a realnym czynnikiem wpływającym na rentowność, ryzyko operacyjne, decyzje inwestorów, a także jakość naszego życia.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej nt. ryzyk związanych z klimatem, sprawdź nasz artykuł „Ryzyka klimatyczne: konsekwencje i wyzwania dla biznesu”.

Autorka:

Bibliografia:

• IPCC. Climate Change 2023: Synthesis Report. Summary for Policymakers. 2023. https://www.ipcc.ch/report/ar6/syr/.
• Verdantix. Global Corporate Survey 2024: Net Zero Budgets, Priorities & Tech Preferences. 2024. https://www.verdantix.com/report/global-corporate-survey-2024-net-zero-budgets-priorities-tech-preferences.
• MSCI. Net-Zero Tracker 2024: Companies Step Up Climate Targets but Are Slow to Act. 2024. https://www.msci.com/www/sustainability-now/net-zero-tracker-2024/04878716126.
• MSCI Institute. Ahead of COP29: Investors See Climate Risk Rising. 2024. https://www.msci-institute.com/themes/climate/ahead-of-cop29-investors-see-climate-risk-rising/.
• Carbon Market Watch. Corporate Climate Responsibility Monitor 2024. 2024. https://carbonmarketwatch.org/campaigns/corporate-climate-responsibility-monitor-2024/.
• PwC. Decarbonization: Building a Strategic Plan for the Transition. 2024. https://www.pwc.com/us/en/services/esg/library/decarbonization-strategic-plan.html.
• Optera. 2024 Trends in Corporate Emissions Management: New Research Reveals Challenges and Opportunities. 2024. https://opteraclimate.com/2024-trends-in-corporate-emissions-management-new-research-reveals-challenges-and-opportunities/.
• Council of the European Union. Fit for 55 Package. Accessed June 15, 2025. https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/fit-for-55/.
• World Economic Forum. Global Risks Report 2025: 20th Edition. 2024. https://reports.weforum.org/docs/WEF_Global_Risks_Report_2025.pdf.