7 rzeczy, które warto wiedzieć o unijnej Taksonomii ESG

#1. Czym jest Taksonomia UE i po co powstała?

Taksonomia UE klasyfikuje działalność gospodarczą w Unii Europejskiej. Taksonomia UE została wprowadzona Rozporządzeniem UE 2020/852, by:

• ujednolicić rozumienie tego co można uznać za zrównoważoną działalność gospodarczą wspierającą osiąganie neutralności klimatycznej,
• ułatwić inwestycje transgraniczne dzięki jednolitemu systemowi klasyfikacji,
• pomoc inwestorom w podejmowaniu świadomych, zrównoważonych decyzji inwestycyjnych
• wspierać transformację klimatyczną i cele wyznaczone przez Europejski Zielony Ład.

Taksonomia UE odnosi się wyłącznie do wybranych rodzajów działalności gospodarczej – branż wskazanych w aktach delegowanych do rozporządzenia unijnej Taksonomii. W praktyce wymogi taksonomiczne mają zastosowanie wobec wszystkich przedsiębiorstw objętych zakresem dyrektywy CSRD, a wcześniej także NFRD.

Pewnie zastanawiasz się, które firmy zostały zaklasyfikowane w pierwszej kolejności?

Na pierwszy ogień poszli najwięksi emitenci, z branż takich jak: leśnictwo, energetyka, nowe technologie, transport, budownictwo i nieruchomości, przemysł. Było to kluczowe ze względu na to, żeby przedsiębiorstwa reprezentujące te sektory, miały ułatwiony dostęp do finansowania transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.

#2 Działalność zgodna z Taksonomią – jakie kryteria oceny działalności należy spełnić? Proces oceny zgodności

Mała część działalności gospodarczej w Unii Europejskiej to, tak zwana, działalność zgodna z Taksonomią. Aby działalność była uznana za zgodną z Taksonomią, musi spełniać trzy warunki:

1. Organizacja musi mieć znaczący wkład w jeden z sześciu celów środowiskowych:

• łagodzenie zmian klimatu,
• adaptacja do zmian klimatu,
• zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich,
• przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym,
• zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola,
• ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.

2. Firma nie może szkodzić żadnemu z tych celów. Oceny czy działalność jest szkodliwa i czy ma znaczący wkład w te cele dokonuje się na podstawie kryteriów technicznych, które znajdują się w aktach delegowanych do rozporządzenia z Taksonomii.

3. Firma musi spełniać tzw. kryteria techniczne, czyli szczegółowe wytyczne określające, jakie działania gospodarcze mogą zostać uznane za zrównoważone środowiskowo. Kryteria te dotyczą zarówno realnego wkładu w osiąganie celów środowiskowych, jak i braku poważnych szkód dla pozostałych celów środowiskowych. Obecnie obowiązują cztery akty delegowane, które precyzują techniczne kryteria kwalifikacji dla działalności w poszczególnych sektorach.

• Rozporządzenie delegowane 2021/2139 (ustanawiające techniczne kryteria kwalifikacji (TKK) dla działalności wnoszących istotny wkład w łagodzenie lub adaptację do zmian klimatu)
• Rozporządzenie delegowane 2022/1214 (tzw. uzupełniający akt delegowany ustanawiający TKK dla działalności związanych z gazem ziemnym i energią jądrową)
• Rozporządzenie delegowane 2023/2486 (ustanawiające TKK dla działalności wnoszących istotny wkład w zrównoważone wykorzystywanie i ochronę zasobów wodnych i morskich, w przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, w zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrolę lub w ochronę i odbudowę bioróżnorodności i ekosystemów)
• Rozporządzenie delegowane 2023/2485 (zmieniające zapisy rozporządzenia delegowanego 2021/2139)

4. Działalność musi być zgodna z minimalnymi gwarancjami. To znaczy, że organizacja musi mieć wdrożone procesy i podejście dążące do wypełnienia zaleceń dotyczących praw człowieka i praw pracowniczych takich jak:

• wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych,
• wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka,
• deklaracja Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotycząca praw pracowniczych,
• Międzynarodowa Karta Praw Człowieka.

Podsumowując, dzięki kryteriom technicznym, Taksonomia informuje jaka działalność jest zrównoważona środowiskowo, natomiast dzięki minimalnym gwarancjom, obiektywnej ocenie podlegają tematy społeczne i standardy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej. Wprowadzane są dzięki temu praktyki ładu korporacyjnego, które zapewniają, że działalność zrównoważona środowiskowo jest również działalnością, która nie wpływa negatywnie na społeczeństwo.

#3 Wskaźniki finansowe w Taksonomii – jakie są?

Kryteria techniczne można przełożyć na trzy kluczowe wskaźniki efektywności, KPI (Key Performance Indicators), które mają ułatwić instytucjom podejmowanie decyzji finansowych oraz przekładają się na budowę usług i produktów wspierających transformację środowiskową. Są to:

• Obrót (revenue) – procent obrotów na działalność zrównoważoną środowiskowo,
• CapEx (nakłady inwestycyjne) – procent nakładów na działalność zrównoważoną środowiskowo,
• OpEx (wydatki operacyjne) – procent wydatków na działalność zrównoważoną środowiskowo.

Te wskaźniki mają ułatwić instytucjom podejmowanie decyzji finansowych oraz przekładają się na budowę usług i produktów, które będą wspierały transformację środowiskową.

#4 Kto podlega Taksonomii UE?

Obowiązki wynikające z Taksonomii UE były wdrażane stopniowo, co pozwala podzielić podmioty objęte regulacjami według ram czasowych, tj.:

• W pierwszej kolejności Taksonomię raportowały firmy, które podlegały obowiązkowi raportowania informacji niefinansowych, wynikającemu z dyrektywy NFRD (Non-Financial Reporting Directive).
• W drugiej te, które objęła dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive).
• Trzecia, potencjalna zmiana, wynika z najnowszych proponowanych zmian (Omnibus), gdzie obowiązkowe raportowanie Taksonomii ma obejmować spółki, które zatrudniają ponad 1000 pracowników, o obrotach netto do 450 milionów.

Co istotne, firmy mogą skorzystać z klauzuli „Opt-in”. Jest to dobrowolność raportowania dla spółek objętych CSRD o przychodach poniżej 450 mln euro. Korzystając z tej klauzuli spółki muszą raportować odsetek obrotu i CapEx, natomiast OpEx pozostaje dobrowolny.

#5 Jakie są bieżące regulacje Unijnej Taksonomii? Jakie zmiany w Taksonomii proponuje Omnibus?

Na bieżącą chwilę, w raportowaniu, obowiązują cztery dokumenty prawne:

1. Podstawowa regulacja: rozporządzenie dotyczące Taksonomii, które jest później rozwijane w aktach delegowanych.
2. Akty dotyczące sześciu celów, ich adaptacji i integracji. Są to kryteria techniczne, o których wspominaliśmy w części związanej z kryteriami decydującymi o tym, czy dane przedsiębiorstwo prowadzi działalność zrównoważoną.
3. Powyższe akty zostały uzupełnione o kryteria techniczne zawarte w akcie delegowanym dotyczącym energii jądrowej i gazu.
4. Dodatkowo, dostępne są dokumenty, które nie są regulacjami, ale pomagają zrozumieć obowiązujące akty. Są one wdawanie przez Komisję Europejską w formie obwieszczeń (ang. notice) oraz „Najczęściej Zadawanych Pytań” (ang. Frequently Asked Questions lub FAQ.

W 2024 r. Komisja Europejska zaproponowała tzw. pakiet Omnibus, czyli propozycję zmian która przesuwa część terminów dotyczących raportowania ESG. Co zakłada Omnibus?

Zmiany dotyczące Taksonomii ESG – z czego wynikają?

Komisja opublikowała projekt aktu delegowanego zmieniającego regulacje dot. Taksonomii do publicznej konsultacji. Były one konsultowane do 26 marca 2025 roku, a Komisja planuje przyjąć akt delegowany w drugim kwartale 2025. Skąd decyzja Unii Europejskiej o zmianach w Taksonomii? Powyższe zapowiedzi dotyczące zmian pokazują, że jest ona ważnym elementem zrównoważonego rozwoju i będzie nieustannie ewoluowała. W założeniach ma być analizowana co 3 lata i aktualizowana, w oparciu o najnowsze dane naukowe i dostęp do nowych technologii.

Raportowanie Taksonomii – praktyczne zagadnienia

Jeśli masz wcześniejsze doświadczenie w zagadnieniach związanych z CSR lub ESG, założenia Taksonomii i jej idea są dla Ciebie najprawdopodobniej zrozumiałe. Natomiast aspekt praktyczny, czyli jej wprowadzenie do sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju i, nie jest już tak jednoznaczny i pozostawia pewne luki interpretacyjne, które postaramy się jak najlepiej rozjaśnić.

Zapisz się na webinar ESG w spółce – Taksonomia UE 2025 i możliwe zmiany. Opóźnienia CSRD i odpowiedź przedsiębiorstw.

Po co jest PSF (Platform on Sustainable Finance)?

W celu lepszego zrozumienia i interpretacji zasad raportowania, warto zwrócić uwagę na publikacje platformy dotyczącej zrównoważonych finansów: Platform on Sustainable Finance (PSF). Platforma ta została powołana rozporządzeniem Komisji Europejskiej i w rzeczywistości pełni dla niej funkcję doradczą oraz przygotowuje kryteria techniczne. Bardzo często to właśnie w oparciu o przeanalizowane raporty PSF, Komisja wydaje akty delegowane i regulacje.

#6 Minimalne gwarancje: co to jest i co wziąć pod uwagę?

Techniczne kryteria mają na celu zapewnienie, że działalności zakwalifikowane jako zgodne z Taksonomią naprawdę będą miały pozytywny wpływ na jej cele, a nie tylko spełnią formalne wymagania. I tak, jak w ich przypadku, mamy do czynienia ze szczegółową definicją, a ich spełnienie zależy indywidualnie od każdej organizacji oraz sytuacji w jakiej się znajduje ,tak minimalne gwarancje są mniej jasne i wymagają od organizacji dowodów na dążenie do ich spełnienia. Co to oznacza w praktyce? Sporządzając raport warto żebyś pamiętał/-a, aby nie tylko koncentrować się na spełnianiu kryteriów technicznych, ale mieć również na uwadze spełnienie kryteriów związanymi z przestrzeganiem praw człowieka. Jest to szczególnie ważne w przyszłości, kiedy Twoje ujawnienia dotyczące Taksonomii będą audytowane podczas procesu atestacyjnego.

A więc czym są minimalne gwarancje? Zgodnie z art. 18 ust. 1 Taksonomii UE są to regulacje wewnętrzne, m.in.:

• polityki,
• procedury,
• instrukcje,
• kodeksy

stosowane przez przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą, które mają zapewnić przestrzeganie Wytycznych OECD oraz Wytycznych ONZ, w tym zasad i praw określonych w ośmiu podstawowych konwencjach wskazanych w Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy oraz zasad i praw określonych w Międzynarodowej Karcie Praw Człowieka. Minimalne gwarancje stanowią jedno z kryteriów determinujących czy dana działalność jest zgodna z Taksonomią UE4 (art. 3 Taksonomii UE).

Minimalne gwarancje – gdzie szukać źródeł wiedzy?

W kwestii minimalnych gwarancji bardzo przydatną publikacją jest Final Report on Minimum Safeguards, który podaje ramy interpretacyjne, na podstawie wytycznych OECD, dla przedsiębiorstw wielonarodowych. Wytyczne OECD były pierwszym, miękkim prawem dotyczącym odpowiedzialnego biznesu, powstałym już w latach 70. Poruszają one tematy takie jak kwestie: środowiskowe, technologiczne, konkurencji, opodatkowania i przeciwdziałania korupcji. Final Report on Minimum Safeguards wyjaśnia, że kwestie ujęte w wytycznych OECD, które dotyczą kwestii środowiskowych i naukowych, nie powinny być brane pod uwagę, ponieważ są one już zawarte w samej Taksonomii. Podkreśla jednak, że obszar, na który powinniśmy zwrócić uwagę to kwestie dotyczące: przeciwdziałania korupcji, opodatkowania, równej konkurencji, praw pracowniczych i praw człowieka.

Final Report on Minimum Safeguards zawiera praktyczne wskazówki, jak spełniając wymogi Taksonomii spełnić również założenia innych regulacji. Uwzględnia też zagadnienia dotyczące praw pracowniczych i praw człowieka w odrębnych krajach. W ten sposób pokazuje luki dotyczące minimalnych gwarancji, które trzeba uzupełnić. Szczególnie wartościowe jest wskazanie w tym raporcie różnych praktyk dotyczących sytuacji, kiedy nie mamy spełnionych minimalnych gwarancji.

Tak więc jeśli firma nie ma ustanowionego odpowiedniego procesu Human Rights Due Diligence, który jest ujęty zarówno w wytycznych dotyczących biznesu, praw człowieka, jak i wytycznych OECD, to znaczy, że nie ma spełnionych minimalnych gwarancji. Tak samo dzieje się w przypadku braku procesów przeciwdziałania korupcji albo w przypadku, gdy spółka bądź jedna z jej spółek zależnych, naruszyła przepisy dotyczące praw podatkowych.

Jak widzisz, takie kwestie jak podatki czy zasady równej konkurencji mogą spowodować, że ze względu na brak spełnienia minimalnych gwarancji, Twoja firma nie będzie zgodna z Taksonomią.

Właśnie dlatego warto wykonać pierwszy, kluczowy krok – zapoznaj się z treścią raportu bądź przekaż go właściwym osobom w Twojej firmie, na przykład audytowi wewnętrznemu lub compliance oficerowi w celu sprawdzenia minimalnych gwarancji. Nie tylko pozwoli to podnieść poziom zrozumienia minimalnych gwarancji w Twojej firmie – poprawi to również współpracę z innymi działami w tym obszarze! Warto pamiętać o tym, że rolą osób odpowiedzialnych za obszar ESG, jest również służenie wiedzą i pomoc w identyfikacji, jaki typ działalności kwalifikuje się bądź jest zgodny z Taksonomią. Te zagadnienia mogą być nowością dla Twoich kolegów i koleżanek z działu finansów, którzy są także odpowiedzialni za raportowanie niefinansowe.

Dbając o rozwój wiedzy w tym zakresie warto również rozważyć skorzystanie ze szkolenia wdrożeniowego, e-learningu czy audytu zewnętrznego, sprawdzającego wdrożenie odpowiednich procesów czy dokumentacji, zakończonego zbiorem rekomendacji.

#7 Jakie są skutki braku ujawnień taksonomicznych?

Brak spełnienia obowiązków związanych z Taksonomią może prowadzić do:

• ryzyka sankcji regulacyjnych (brak ujawnień = naruszenie obowiązków sprawozdawczych),
• utraty zaufania inwestorów i banków, które potrzebują tych danych przy ocenie ryzyka finansowego,
• obniżenia oceny ESG przez agencje ratingowe,
• ryzyka greenwashingu, jeśli firma komunikuje działania bez pokrycia w zgodności regulacyjnej,
• trudności w dostępie do finansowania lub projektów z funduszy UE.

Zaniedbania w tym obszarze mogą też skutkować śledztwami audytowymi, koniecznością korekt raportów, a także problemami w relacjach z klientami korporacyjnymi. I właśnie w związku z tym, że samo zrozumienie, jak i dopełnienie obowiązków wynikających z Taksonomii unijnej stanowi dla wielu przedsiębiorstw wyzwanie (zaangażowanie pracowników, czas spędzony na weryfikacji obowiązków), warto jest skorzystać z pomocy profesjonalistów w tym obszarze.

Oferujemy wielowymiarowe wsparcie w obszarze Taksonomii, w zależności od Twoich potrzeb i możliwości. Nasi eksperci przygotują Twoją firmę do realizacji obowiązków kompleksowo: od konsultacji, przez analizę i audyty, aż po wsparcie podczas procesu wdrożenia zmian. Sprawdź pakiet naszych usług związanych z Taksonomią UE.